2.6.04
...Η συνέχεια.
Η πρώτη και η τρίτη κατηγορία εμφορείται από αγιάτρευτη νοσταλγία για έναν κόσμο μόχθου, στέρεης πνευματικότητας και ήθους. Μεγάλες συνθέσεις, αιώνια ερωτήματα, βάθος, ελληνικότητα. Εποχές όπου ο λογοτέχνης, πριν δημοσιεύσει το πρώτο του διήγημα σε περιοδικό έπρεπε να έχει μελετήσει μια βιβλιοθήκη μεγέθους δικηγορικού γραφείου, συν άλλη μία, δανειστική.
Πώς να χωνέψεις τώρα το θράσος, την έπαρση του νεαρού που κάνει best seller σε ένα σαββατοκύριακο; Που δηλώνει ευθαρσώς ότι χέστηκε για το παρελθόν;
Ε λοιπόν, πρέπει να το χωνέψεις. Ότι δηλαδή, αυτός είναι ο τρόπος του σήμερα. Ότι τα κείμενα, οι θεατρικές παραστάσεις και οι ατομικές ερμηνείες, οι εκθέσεις ζωγραφικής και οι εγκαταστάσεις, η video art και η φωτογραφία, οι συναυλίες και η μουσική παραγωγή του πλανήτη, αποτελούν φευγαλέες εντυπώσεις χωρίς διάρκεια, φωτάκια στον ουρανό του nightclubbing που διαλύονται το ξημέρωμα. Ότι, καθώς η αυτοέκφραση διαχύθηκε ως αίτημα σε ευρύτερες μάζες, τα έργα τέχνης θα μοιάζουν όλο και περισσότερο με λάφυρα στο πεδίο της μάχης: Όποιος πρόλαβε, ό,τι πρόλαβε. Έτσι κι αλλιώς, αν δεν διαβάσεις αυτόν θα διαβάσεις τον άλλον. Αν δεν δεις αυτή την έκθεση θα χαζέψεις την άλλη. Μπορείς να πεις ότι μου άρεσε μισή πρόταση, πιθανώς και μία σελίδα και όχι απαραίτητα ένα ολόκληρο βιβλίο· είδα μια δυνατή σκηνή, όχι μια ωραία ταινία· ακόμα και ένα γύρισμα τραγουδιού, πέντε νότες-όχι οκτώ.
Τα μεγάλα μεγέθη ευνοούνται όταν ένα συνθετικό όραμα ζητάει να εκφραστεί πιεστικά, όταν μια κοινωνία θέλει να εμψυχώσει τα αιτήματά της.
Αντιθέτως, συνισταμένη του σήμερα είναι η διάσπαση· ο άνθρωπος, φορέας παντοειδών, ετερόκλητων δυνάμεων απεχθάνεται τον στόμφο των ολιστικών σχημάτων, πνίγεται μέσα στις φιλόδοξες, ερμηνευτικές, μεγαλόπνοες συνθέσεις. Άντε να διαβάσεις Καζαντζάκη, Ρίτσο και Παλαμά, σήμερα. Άντε να ακούσεις Θεοδωράκη. Φέρτε μου έναν που διάβασε εφέτος τους Εμπόρους των Εθνών του Παπαδιαμάντη. Αντίθετα, είναι "στα πάνω" τους τα ελλειπτικά, εικαστικά ποιήματα των Σαχτούρη, Εγγονόπουλου, ο λυρικός, ευσύνοπτος Κάλβος, ο συντομότατος Βιζυηνός. Στην πρόσφατη πεζογραφία, ο δις βραβευμένος Σωτήρης Δημητρίου με τα σπαρακτικά διηγήματα-μινιατούρες, ο αφαιρετικός, δωρικός Βαλτινός, και οι καταξιωμένοι Σκαμπαρδώνης, Μήτσου, Πετσετίδης, Μήτσορα, στήνουν όλοι τους μικρόκοσμους, εστιάζοντας στα μικρομεγέθη της ζωής. Μόνο το ελάχιστο ακούγεται σήμερα ειλικρινές.(*)
Αυτά σε έναν χώρο κάπως απαιτητικό. Γιατί από την άλλη, σε περιμένουν τα best sellers με τις απλοποιήσεις και τις ευκολίες τους. Ή ο βραβευμένος π.χ. Μιχαηλίδης, με τη "σκύλα και το κουτάβι" του, εντελώς επιδερμικός και άδειος. Ή το περιοδικό που φιλοξενεί τις νέες τάσεις, το «να ένα μήλο», που, καθώς δεν κάνει ιδιαίτερη αξιολόγηση των συνεργατών του (φιλοξενεί όμως ένα εξαιρετικό κείμενο του Κώστα Κατσουλάρη πάνω στο θέμα των πεζογραφικών γενεών) σε οδηγεί κι αυτό σε νέα πλήξη.
Αλλά η ηθικολογία, το κούνημα του δαχτύλου και η θυμωμένη νοσταλγία στα περί τέχνης ζητήματα είναι εξίσου αφόρητες. Ξουτ.
Υ.Γ. Να μην ξεχάσω και το εξαιρετικό minimal αφήγημα της Σώτης Τριανταφύλλου που μόλις κυκλοφόρησε: Η Φυγή. Υπόδειγμα σύντομης, ευθύβολης, κλασικής περιγραφής ενός αδιέξοδου έρωτα.
(*)Τι πουλάει, σταθερά, στη φιλοσοφία τα τελευταία χρόνια; Τα θραύσματα των Προσωκρατικών!
Πώς να χωνέψεις τώρα το θράσος, την έπαρση του νεαρού που κάνει best seller σε ένα σαββατοκύριακο; Που δηλώνει ευθαρσώς ότι χέστηκε για το παρελθόν;
Ε λοιπόν, πρέπει να το χωνέψεις. Ότι δηλαδή, αυτός είναι ο τρόπος του σήμερα. Ότι τα κείμενα, οι θεατρικές παραστάσεις και οι ατομικές ερμηνείες, οι εκθέσεις ζωγραφικής και οι εγκαταστάσεις, η video art και η φωτογραφία, οι συναυλίες και η μουσική παραγωγή του πλανήτη, αποτελούν φευγαλέες εντυπώσεις χωρίς διάρκεια, φωτάκια στον ουρανό του nightclubbing που διαλύονται το ξημέρωμα. Ότι, καθώς η αυτοέκφραση διαχύθηκε ως αίτημα σε ευρύτερες μάζες, τα έργα τέχνης θα μοιάζουν όλο και περισσότερο με λάφυρα στο πεδίο της μάχης: Όποιος πρόλαβε, ό,τι πρόλαβε. Έτσι κι αλλιώς, αν δεν διαβάσεις αυτόν θα διαβάσεις τον άλλον. Αν δεν δεις αυτή την έκθεση θα χαζέψεις την άλλη. Μπορείς να πεις ότι μου άρεσε μισή πρόταση, πιθανώς και μία σελίδα και όχι απαραίτητα ένα ολόκληρο βιβλίο· είδα μια δυνατή σκηνή, όχι μια ωραία ταινία· ακόμα και ένα γύρισμα τραγουδιού, πέντε νότες-όχι οκτώ.
Τα μεγάλα μεγέθη ευνοούνται όταν ένα συνθετικό όραμα ζητάει να εκφραστεί πιεστικά, όταν μια κοινωνία θέλει να εμψυχώσει τα αιτήματά της.
Αντιθέτως, συνισταμένη του σήμερα είναι η διάσπαση· ο άνθρωπος, φορέας παντοειδών, ετερόκλητων δυνάμεων απεχθάνεται τον στόμφο των ολιστικών σχημάτων, πνίγεται μέσα στις φιλόδοξες, ερμηνευτικές, μεγαλόπνοες συνθέσεις. Άντε να διαβάσεις Καζαντζάκη, Ρίτσο και Παλαμά, σήμερα. Άντε να ακούσεις Θεοδωράκη. Φέρτε μου έναν που διάβασε εφέτος τους Εμπόρους των Εθνών του Παπαδιαμάντη. Αντίθετα, είναι "στα πάνω" τους τα ελλειπτικά, εικαστικά ποιήματα των Σαχτούρη, Εγγονόπουλου, ο λυρικός, ευσύνοπτος Κάλβος, ο συντομότατος Βιζυηνός. Στην πρόσφατη πεζογραφία, ο δις βραβευμένος Σωτήρης Δημητρίου με τα σπαρακτικά διηγήματα-μινιατούρες, ο αφαιρετικός, δωρικός Βαλτινός, και οι καταξιωμένοι Σκαμπαρδώνης, Μήτσου, Πετσετίδης, Μήτσορα, στήνουν όλοι τους μικρόκοσμους, εστιάζοντας στα μικρομεγέθη της ζωής. Μόνο το ελάχιστο ακούγεται σήμερα ειλικρινές.(*)
Αυτά σε έναν χώρο κάπως απαιτητικό. Γιατί από την άλλη, σε περιμένουν τα best sellers με τις απλοποιήσεις και τις ευκολίες τους. Ή ο βραβευμένος π.χ. Μιχαηλίδης, με τη "σκύλα και το κουτάβι" του, εντελώς επιδερμικός και άδειος. Ή το περιοδικό που φιλοξενεί τις νέες τάσεις, το «να ένα μήλο», που, καθώς δεν κάνει ιδιαίτερη αξιολόγηση των συνεργατών του (φιλοξενεί όμως ένα εξαιρετικό κείμενο του Κώστα Κατσουλάρη πάνω στο θέμα των πεζογραφικών γενεών) σε οδηγεί κι αυτό σε νέα πλήξη.
Αλλά η ηθικολογία, το κούνημα του δαχτύλου και η θυμωμένη νοσταλγία στα περί τέχνης ζητήματα είναι εξίσου αφόρητες. Ξουτ.
*
Υ.Γ. Να μην ξεχάσω και το εξαιρετικό minimal αφήγημα της Σώτης Τριανταφύλλου που μόλις κυκλοφόρησε: Η Φυγή. Υπόδειγμα σύντομης, ευθύβολης, κλασικής περιγραφής ενός αδιέξοδου έρωτα.
(*)Τι πουλάει, σταθερά, στη φιλοσοφία τα τελευταία χρόνια; Τα θραύσματα των Προσωκρατικών!
